راهنمای سفربه استان قم؛ سیاحتی در دل تاریخ، زیارتی به عمق معنویت

استان قم با قرار گیری در جنوب استان تهران، شمال استان اصفهان، شرق استان مرکزی و غرب استان سمنان، به عنوان یکی از پل‌های ارتباطی مهم و ارزشمندی شناخته می‌شود که در ایام نوروز شاهد تردد هموطنان بسیاری از سراسر کشور در آن خواهیم بود. همچنین این منطقه از ایران، به دلیل وجود عمارت‌ها و بناهای برجای مانده از دوران کهن، یکی از نواحی تاریخی کشور به شمار می‌آید و برخی از باستان‌شناسان و مورخان، این خطه را، یکی از کهن‌ترین مناطق سکونت بشر معرفی کرده‌اند. طبق اسناد تاریخی موجود و کاوش‌های صورت گرفته بر آثار تاریخی این استان، مورخان و باستان‌شناسان داخلی و خارجی، قدمت آن را بالغ بر ۷۰۰۰ سال تخمین زده‌اند. در واقع تعدادی از آن‌ها معتقدند که نخستین مکان سکونت بشر و ایجاد تمدن‌های اولیه در این مکان صورت گرفته است. در کنار جاذبه‌های گردشگری، مهم‌ترین دلیل حضور بازدیدکنندگان داخلی و خارجی، مسجد مقدس جمکران و حرم مطهر حضرت فاطمه‌ی معصومه (س) است که بهترین بهانه برای سفر در ایام نوروز به شمار می‌آید.

هزینه‌ های اصلی

از جمله نکات مهم در سفر، برآورد میزان هزینه‌هایی از قبیل هزینه‌ی اقامت، تردد، خورد و خوراک، خرید و بازدید از اماکن تاریخی و گردشگری است که باید توسط گردشگران و بازدیدکنندگان بررسی شود. بسیاری از مسافران و گردشگران، به دلایل مختلفی از جمله گرمی آب و هوا و مناسب نبودن آب شرب، تمایل زیادی به اقامت بیش از یک یا دو روز، در شهرستان قم نخواهند داشت. اما همین میزان اقامت نیز، مستلزم مکانی مناسب جهت استراحت است که اوقات خوشایند و خاطرات دل‌انگیزی را در ذهن آن‌ها، حک کند.

هزینه ی اقامت در هتل‌ ها و هتل‌ آپارتمان‌ های اطراف حرم مطهر

حرم مطهر حضرت معصومه (س) در مرکز شهر قم و از طرف شمال به میدان آستانه، از شرق به خیابان آیت الله مرعشی نجفی، از جنوب به مسجد اعظم و خیابان موزه و از غرب به مدرسه‌ی فیضیه متصل است. هزینه‌ی هتل‌ها با توجه به میزان فاصله از حرم مطهر و تسهیلات ارائه شده، متغیر خواهد بود. اما به طور میانگین، قیمت‌ها از ۱۳۰ هزار تومان تا ۲۷۰ هزار تومان به ازای هر یک شب اقامت در اتاق دو تخته، خواهد بود. در اکثر این هتل‌ها خدمات رفاهی همانند ارائه‌ی اینترنت در لابی، کافی‌شاپ، رستوران، نمازخانه، پارکینگ و... برای میهمانان در نظر گرفته شده است. اکثر هتل‌های ذکر شده در خیابان‌ ارم، خیابان بهار، خیابان حجتیه، خیابان اراک، خیابان معلم و چهارراه غفاری قرار دارند.

هزینه‌ ی اقامت در هتل‌ ها و هتل‌ آپارتمان‌ های فاصله‌ دار از حرم مطهر

همانگونه که پیش‌تر اشاره شد، نرخ هتل‌ها با توجه به میزان فاصله از حرم مطهر و تسهیلات ارائه شده، متغیر خواهد بود. پرواضح است که با دور شدن از حرم مطهر، می‌توان هتل‌هایی با قیمت‌های پائین‌تر و مناسب‌تر جهت اسکان انتخاب کرد. البته در این بین، حضور هتل‌هایی با تعداد ستاره‌ی بیشتر و ارائه‌ی تسهیلات رفاهی عالی، علی‌رغم فاصله‌ی زیاد از حرم مطهر (میدان امام خمینی، میدان سعیدی، میدان ۷۲ تن، بلوار امین) با قیمتی مشابه با هتل‌های اطراف حرم مطهر نیز مشاهده می‌شود. به طور کلی، در اکثر این هتل‌ها، متوسط هزینه‌ی یک شب اقامت در اتاق‌های دو تخته از ۶۰ هزار تومان تا ۱۵۰ هزار تومان برآورد شده است. البته در مناسبت‌های ویژه، مسئولان این مکان‌ها، تخفیفاتی منحصر به فرد برای پذیرش شدگان در نظر خواهند گرفت که در صرف هزینه‌های اقامت، بسیار مفید و قابل توجه است.

هزینه‌ ی اقامت در مهمان پذیرهای شهر قم

مهمان‌پذیرها، از دیگر مکان‌ها برای اسکان مسافرین و گردشگران به شمار می‌آیند که طرفداران خاص خود را دارد. مطمئنا هزینه‌ی یک شب اقامت در این عمارات، بسیار باصرفه‌تر از هتل‌ها و هتل‌آپارتمان‌های نزدیک حرم مطهر، خواهد بود. اکثر این مهمان‌پذیرها در کوچه‌های خیابان‌های اصلی متصل به حرم مطهر قرار دارند که خوشبختانه، علاوه بر قیمت مناسب‌تر از فاصله‌ی کمی تا حرم نیز برخوردارند. هزینه‌ی هر شب اقامت در اتاق دو تخته به طور میانگین از شبی ۲۰ هزار تومان تا ۱۵۰ هزار تومان خواهد بود. خیابان‌ اراک، خیابان ارم، خیابان انقلاب، میدان آستانه، بلوار بهار، خیابان امام، خیابان امیر کبیر، پل آهنچی و پل حجتیه از جمله خیابان‌هایی هستند که در کوچه‌های آن، می‌توان تعداد زیادی از مهمان‌پذیرهایی را که در حال فعالیت بوده و به ارائه‌ی سرویس به گردشگران مشغولند، مشاهده کرد.

هزینه‌ ی اقامت در هتل‌ های نزدیک به ایستگاه راه آهن

گاهی اوقات، مسافران و گردشگران، ترجیح می‌دهند از محل‌های اسکان در نزدیکی ایستگاه راه‌آهن استفاده کنند که در اینصورت می‌توان به هتل‌های امامی (فاصله تا حرم ۷۱۲ متر)، هتل خورشید (۱۰۰۰ متر) و هتل صادقیه (۱۶۰۰ متر) اشاره کرد. کم‌ترین زمان پیاده‌روی این مکان‌ها تا ایستگاه راه‌آن حدود ۸ دقیقه که مربوط به هتل امامی و بیشترین زمان حدود ۱۲ دقیقه است که مربوط به هتل خورشید خواهد بود. متوسط هزینه‌های اقامت به ازای هر یک شب در اتاق دو‌ تخته برابر با ۶۰ هزار تومان در نظر گرفته شده است. البته همانگونه که پیش‌تر اشاره شد، شهر مقدس قم به دلیل شاهراه ارتباطی بین چندین شهرکشور و حضور حرم مطهر و مسجد مقدس جمکران از مهم‌ترین دلایل سفر گردشگران و بازدیدکنندگان داخلی و خارجی محسوب می‌شود، پرواضح است که در اکثر خیابان‌های اطراف حرم مطهر و برخی از خیابان‌های اصلی شهر، مکان‌های مناسبی جهت اسکان با هزینه‌هایی معقول، مشاهده شود.

در این میان، بسیاری از ادارات دولتی و غیر دولتی، جهت رفاه حال پرسنل خود در مناسبت‌های خاص، بویژه ایام عید نوروز، مکان‌هایی را جهت استقرار آن‌ها در نظر گرفته‌اند که با قیمتی کاملا مناسب در اختیار ایشان قرار داده می‌شود. به عنوان مثال می‌توان از اداره‌ی آموزش و پرورش استان نام برد که اغلب از مدارس به عنوان اسکان آموزگاران استفاده می‌کند. البته این سازمان دولتی، مجتمع رفاهی را که به خانه‌ی معلم شهرت یافته است، در میدان مطهری، خیابان ساحلی احداث کرده که از تمامی تسهیلات رفاهی، با هزینه‌هایی کاملا مقرون به صرفه برخوردار است. 

متوسط هزینه‌ی خورد و خوراک

طبق آمار ارائه شده توسط برخی از کارشناسان مسائل اقتصادی، استان قم به طور میانگین با صرف مبلغی حدود ۱ میلیون تومان در ماه به ازای هر خانوار، عنوان کم‌هزینه‌ترین و ارزان‌ترین استان‌های ایران را از آن خود کرده است. به گونه‌ای که هزینه‌های خورد و خوراک نسبت به سایر نقاط کشور، بسیار مناسب‌ و مقرون به صرفه خواهد بود. در بسیاری از خیابان‌های اطراف حرم مطهر، مانند خیابان اراک، بلوار بهار، میدان آستانه، خیابان ارم، می‌توان رستوران‌ها و اغذیه فروشی‌های متعددی را مشاهده کرده که ارائه‌ی سرویس‌های آن،ها علاوه بر کیفیتی خوب از هزینه‌ی مناسبی نیز برخوردار است. متوسط هزینه‌ی یک وعده غذا در این رستوران‌ها، حدودا ۱۰ هزار تا ۲۰ هزار تومان به ازای هر نفر در نظر گرفته شده است. البته این رقم در برخی از این مکان‌ها با کاهش یا افزایش نسبتا کمی، روبرو خواهد شد. همچنین می‌توان، در خیابان‌های شهدا (صفائیه)، جمهوری، بلوار محمد امین (ص)، دورشهر، شهید صدوقی (زنبیل آباد) و سالاریه، رستوران‌های مناسب و مشهوری وجود دارد که امتحان کردن منوی روز آن‌ها، خالی از لطف نخواهد بود.

متوسط هزینه‌ی غذا به ازای هر نفر در این مکان‌ها ۱۵ هزار تا ۲۰ هزار تومان خواهد بود. برخی از مسافران و گردشگران مصرف غذاهای آماده (فست فود) را به غذاهای دیگر ترجیح می‌دهند. به این گروه از عزیزان، امتحان کردن منوی روز، فست‌فود فروشی‌های مستقر در خیابان شهید فاطمی (دورِشهر)، خیابان بلوار محمدامین، خیابان سالاریه و خیابان شهید صدوقی (زنبیل‌آباد)، بهترین پیشنهاد خواهد بود. غذاهای سرو شده در این مکان‌ها علاوه بر کیفیت مطلوب، از هزینه‌ی متعادلی نیز برخوردار است. متوسط هزینه‌ به ازای هر نفر حدود ۱۵ هزار تا ۲۰ هزار تومان است.

یکی از ویژگی‌‌های جالب و منحصر به فردی که در مورد عرضه‌ی غذاهای خیابانی مشاهده می‌شود، حضور تعداد زیادی از فلافل‌فروشی‌ها، در سطح شهرستان قم است. به دلیل مهاجرت جمع کثیری از مردم کشورهای عربی بویژه عراق، حضور جمعیت زیادی از گردشگران و مسافران کشورهای عربی و همچنین سکونت بسیاری از این افراد در این استان، دکه‌ها یا مغازه‌های فروش فلافل و سمبوسه در سطح شهر در وسعت قابل توجهی مشغول به فعالیت و ارائه‌ی سرویس به مردم هستند. مغازه‌های فلافل‌فروشی واقع در خیابان‌های شهید صدوقی (زنبیل آباد)، خیابان شهدا (صفائیه) و خیابان ارم، غذاهای مطلوب و با قیمتی مناسب را در اختیار مشتریان خود قرار می‌دهند. حداقل هزینه‌ی هر ساندویچ فلافل ۱۵۰۰ تومان در نظر گرفته شده است.

 هزینه‌ی حمل و نقل

هزینه‌ی حمل و نقل یکی از مهم‌ترین مسائلی است که گردشگران و مسافران در بدو ورود به مقصد مورد نظر خود، با آن مواجه می‌شوند. در استان قم بیش از ۵۷۰۰ وسیله‌ی نقلیه‌‌ی تاکسی که  از این تعداد وسیله ۲۲۰۰ تاکسی خطی و بیش از ۲۴۰۰ تاکسی گردشی را شامل می‌شود، برای خدمت به شهروندان و گردشگران در حال فعالیت هستند. حداقل کرایه‌ی هرکدام از این وسایل نقلیه به ازای هر مسافر، ۷۰۰ تومان اعلام شده است که به دلیل کم‌ بودن مسافت درون شهری و مشخص بودن نرخ کرایه، اکثر رانندگان این وسالیل نقلیه، از تاکسی‌متر استفاده نکرده و همان نرخ مصوب (۷۰۰ تومان) را دریافت می‌کنند. مسافرانی که از وسایل حمل و نقل عمومی برای ورود به شهر قم استفاده کرده‌اند، در بدو  ورود به این شهر (میدان ۷۲ تن که در ابتدای عوارضی آزادراه قم-تهران قرار دارد)، تعداد زیادی از تاکسی‌های گردشی زرد رنگ را مشاهده خواهند کرد که مقصد نهایی اکثر آن‌ها حرم مطهر حضرت فاطمه‌ی معصومه (س) خواهد بود. میزان کرایه‌ی هر سرنشین از میدان ۷۲ تن تا حرم مطهر که به مسیرهایی همچون خیابان اراک (پل آهنچی) و میدان مطهری منتهی می‌شود، تا ساعت ۲۲ شب، ۱۰۰۰ تومان به ازای هر مسافر و با اضافه کردن ۲۰ درصد از کل مبلغ کرایه در ساعات پس از ۲۲ شب، ۱۲۰۰ تومان خواهد بود. ناوگوان حمل و نقل عمومی شهرستان قم، علاوه بر تاکسی‌های مسافربری درون شهری، از چندین دستگاه اتوبوس نیز برای ارائه‌ی خدمات حمل و نقل به شهروندان و مسافران استفاده می‌کند که گردشگران در صورت تمایل می‌توانند از این وسایل بهره‌مند شوند. آدرس اولین ایستگاه اتوبوس در بدو ورود به شهر از بزرگراه قم-تهران (میدان ۷۲ تن)، در بلوار شهید صیاد شیرازی احداث شده است که مسافران را تا میدان مطهری (میدان ساعت)، هدایت می‌کند. نرخ هزینه‌ی هر مسافر در این وسایل ۴۵۰ تومان در نظر گرفته شده است. لازم به ذکر است که مسئولان محترم این شهر از اتوبوس‌های رایگان، برای رفاه بیشتر مسافران و زائرین حضرت فاطمه‌ی معصومه (س)، از میدان مطهری تا نزدیک‌ترین مسیر به درب‌های ورودی حرم مطهر، استفاده می‌کنند.

بهترین مکان‌ ها برای خرید

هنگام سفر به مکان‌های تاریخی و زیارتی، تهیه‌ی سوغاتی برای آشنایان و نزدیکان یکی از بهترین‌ اعمالی است که گردشگران با شور و اشتیاق خاصی، حاضر به انجام آن هستند. استان قم را با سوهان معروف و لذیذش می‌شناسند. سوغاتی با طعمی شیرین و بسیار مقوی که تقریبا در اکثر نقاط سطح شهر، می‌توان مغازه‌های فروش آن را مشاهده کرد. خیابان‌های اطراف حرم از جمله مکان‌هایی به شمار می‌آید که مرغوب‌ترین نوع سوهان، توسط شعبه‌های کارخانه‌ی تولید این خوراکی دوست‌داشتنی، به فروش می‌رسد.

تقریبا مهم‌ترین مراکز خرید، در مرکز شهر و با فاصله‌ی کمی از حرم مطهر احداث شده و در حال عرضه‌ی اجناس خود به مشتریان هستند. اگر به دنبال خرید پوشاک هستید، مجتمع خرید موسی بن جعفر (ع)، مجتمع تجاری الغدیر و مجمتع تجاری حجت، بهترین گزینه برای هدف شما محسوب می‌شوند. این مراکز تجاری در محدوده‌ی اطراف حرم قرار گرفته‌اند. درصورتیکه که اجناسی با قیمتی بیشتر از این مراکز، مد نظر شما است، می‌توانید خیابان شهدا (صفائیه)، خیابان دور شهر، خیابان شهید صدوقی (زنبیل آباد) و خیابان محمد امین (ص) را برای خرید اجناس مورد خود انتخاب کنید.

جاذبه‌ های گردشگری استان قم

استان قم که بسیاری از مورخان و باستان‌شناسان قدمت آن را به چندین هزار سال نسبت می‌دهند،در این استان سایت تاریخی وجود دارد که باستان شناسان با توجه به  پیشینه ی تاریخی ایی که ازآن عنوان میکنند میتوان این محدوده رانیز بسیار کهن دانست . آثار و عماراتی تاریخی و کهن در این خطه از کشور حضور دارند که علاوه بر معماری صورت گرفته در آن‌ها، به دلیل قدمت، عظمت و شکوه، توجه بسیاری از باستان‌شناسان، کارشناسان معماری و تاریخی را به خود جلب کرده است.

بارگاه ملکوتی حضرت فاطمه‌ی معصومه (س)

این شهر که پس از شهر مقدس مشهد، به عنوان دومین پایگاه مذهبی ایران معرفی شده است، به دلیل حضور عمارات و بناهای مذهبی هر ساله شاهد حضور گردشگران و زائرین بی‌شماری از سراسر ایران و جهان است. وجود بارگاه ملکوتی حضرت فاطمه‌ی معصومه (س) (آرامگاه دختر هفتمین امام و خواهر امام هشتم شیعیان) و مسجد مقدس جمکران یکی از مهم‌ترین علل اهمیت و سیل ورود مسافران به این شهر تاریخی به شمار می‌آید. حرم مطهر حضرت فاطمه‌ی معصومه (س) در مرکز این شهر و در مجاورت خیابان‌های اراک، مطهری، شهدا (صفائیه)، ارم و آستانه قرار گرفته است. قدمت این بارگاه مقدس به سال ۲۰۱ هجری قمری و مصادف با فوت این بانوی بزرگوار باز می‌گردد. طبق اسناد برجای‌مانده از پیشنیان، با گذشت زمان و طی چندین دوره‌ی زمانی مختلف، ساخت و سازهایی در مدفن این بانوی گرامی انجام شده تا به صورت کنونی تبدیل شده است. البته ساخت اصلی این عمارت معنوی از دوران حکومت پادشاهان صفوی و قاجار انجام شده است. از مهم‌ترین اشخاصی که در حرم مطهر دفن شده‌اند می‌توان به شاهان صفوی (شاه صفی، شاه عباس دوم، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین دفن شده در رواق جنوبی)، شاهان قاجار (فتحعلی شاه و محمم شاه دفن شده در صحن عتیق) و چند تن از خاندان آن‌ها (مادر ناصرالدین شاه، معتمدالدوله حکمران اصفهان، مستوفی الممالک، قهرمان میرزا پسر عباس‌میرزا) اشاره کرد.

مسجد مقدس جمکران

طبق روایات مستند به نظر می‌رسد در قرن چهارم هجری قمری به دستور حضرت مهدی (عج)، این مکان در ۶ کیلومتری شهرستان قم و در نزدیکی روستایی به نام جمکران احداث شده است. این مکان مقدس سالانه پذیرای میلیون‌ها زائر و دلباخته‌ی اهل بیت (ع) بوده و در بین شیعیان از اهمیتی شگرف برخوردار است.

مقابر باغ گنبد سبز قم

مجموعه‌ی مقابر گنبد سبز قم، متشکل از سه آرامگاه متعلق به خواجه اصیل الدین، خواجه علی صفی و فرد دیگری که متاسفانه به دلیل از بین رفتن کتیبه‌ی سومین گنبد، ناشناس مانده‌ است، در نظر گرفت. معمار و طراح این مجموعه‌ی تاریخی، آن را در قرن هشتم هجری و مجاورت یکدیگر احداث کرده‌ است. این عمارات تاریخی، در شرق شهرستان قم، خیابان انقلاب، مجاورت گلزار شهدا و در محلی که به دروازه‌ی کاشان معروف است، قرار گرفته‌اند. برای بازدید از این عمارات ایران کهن، کافی است پس از طی کردن خیابان چهارمردان قم، به گلزار شهدا رفته و به درون باغ کوچکی که به باغ گنبد سبز شهرت یافته است، وارد شوید. اکنون می‌توانید از مقابر گنبد سبز بازدید کنید.

موزه ی آستانه ی مقدس حضرت معصومه (س)

موزه‌ی آستانه مقدسه، طبق اظهارات مورخان، یکی از قدیمی‌ترین موزه‌های کشور، به شمار می‌آید که در سال ۱۳۱۴ در بخش داخلی حرم تاسیس شد. این مجموعه‌ی فرهنگی تاریخی، پاسدار آثار متعددی از ایران کهن است که می‌توان به قرآن‌های خطی از قرن دوم هجری، ظروف سفالی مربوط به هزاره‌ی اول و دوم پیش از میلاد مسیح، کاشی‌های زرین فام با طرح‌ها، تصاویر و کتیبه‌هایی مجلل و شگفت‌انگیز متعلق به قرن ۶ تا ۸ هجری، قالیچه‌های دستباف ابریشمی دوران حکومت پادشاهان صفوی و قاجار و بسیاری دیگر از آثار جالب و حیرت‌انگیز تاریخی، اشاره کرد. موزه‌ی آستانه مقدسه در خیابان آستانه، مجاورت درب ورودی حرم مطهر، قرار گرفته است.

مسجد جامع قم

یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری استان قم که برای علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ ایران کهن جالب و قابل توجه است، مسجد جامع قم خواهد بود. پیشینه‌ی این عمارت تاریخی، به طور دقیق مشخص نیست واظهارات متفاوتی در این زمینه وجود دارد. برخی از مورخین آن را به سال ۲۶۵ هجری قمری و تعدادی دیگر احداث آن را به قرن هشتم هجری قمری نسبت می‌دهند. این بنای ایران کهن در مرکز شهرستان قم، خیابان آذر، محله‌ی مسجد جامع و در نزدیکی دروازه‌ ری، واقع شده است. برای رفتن و بازدید از این مکان زیبا و تحسین‌برانگیز می‌توان از خیابان آذر، بزرگراه عماریاسر (۵۵ متری عماریاسر) یا تونل غدیر، به محله‌ی مسجد جامع رفته و این مسجد را مشاهده کنید.

بازار قدیم قم (تیمچه بزرگ)

تیمچه بزرگ قم که به بازار قدیم قم معروف است، یکی از مجموعه‌های تاریخی ایران کهن محسوب می‌شود که مورخان و باستان‌شناسان قدمت معماری صورت گرفته در آن را به دوران حکومت پادشاهان قاجار نسبت می‌دهند. گردشگران و بازدیدکنندگان، با قدم زدن در بازار قدیم، حال و هوایی مطبوع و خاطره‌انگیز را تجربه خواهند کرد که در نوع خود بسیار مطلوب و دوست‌داشتنی است. این مجموعه‌ در مجاورت حرم حضرت معصومه (س) احداث شده است که می‌توان از آن به عنوان مکانی دل‌انگیز و زیبا یاد کرد.

فرش تمام ابریشم قم 

استان قم مملو از جاذبه‌های گردشگری بیشماری است که هرکدام، از پیشنه‌ای به قدمت تاریخ برخوردارند. سفر به این خطه از کشور، سیاحتی است در دل تاریخ و زیارتی است به عمق معنویت که می‌توان عطر و بوی تمدن بشری را در نقطه نقطه‌ی آن‌ها استشمام کرد. شهری برخاسته از ایران کهن، با نورانیتی بی‌مثال از وجود بانویی آسمانی که بهشتی پاک و سرایی امن را به بازدیدکنندگانش هدیه می‌دهد.

در ارائه‌ی این مقاله سعی شد تا اطلاعاتی جامع و مفید در مورد جاذبه‌های گردشگری و هر آنچه که در سفر به این مکان مورد نیاز است، در اختیار شما عزیزان قرار گیرد. امید است، به این مهم دست یابیم. منتظر نظرات گرم و سازنده‌ی شما عزیزان هستیم